طراحی مرکز محله دارآباد

روستای دارآباد که هنوز بقایایی از هسته قدیمی آن قابل مشاهده است، از معدود روستاهای ییلاقی تهران است که هنوز بسیاری از ویژگی های با ارزش طبیعی خود را حفظ کرده است. این روستا در شمال شرق تهران و در مجاورت رود- دره دارآباد واقع شده است. پس از انقلاب، روند دگرگونی کالبدی، اجتماعی و فرهنگی این کانون و تغییر شکل کالبدی و عملکردی آن از روستا به شهر، به دلیل بی برنامگی به صورت خودرو و خودبخودی صورت گرفته است. محله های قدیمی با هسته های روستایی، از جمله دارآباد در گذشته واجد هسته های قوی همراه با مساجد و تکایا و سایر عناصر محلی بوده اند که به عنوان مرکز محله عمل می کرده اند. راسته اصلی محله دارآباد نیز در گذشته محمل کاربری هایی از قبیل مساجد و مغازه های محلی بوده و بستری مناسب برای تعاملات اجتماعی میان ساکنان شکل می داده است. امروزه متاسفانه تحت تاثیر ترافیک سواره حضور اجتماعی مردم، مفهوم مرکز محله و مکان عمومی در آن کمرنگ شده و در حال نابودی است. به عبارت دیگر شرایط مطلوب و سامان یافته محله که حاصل ارتباط و تاثیر متقابل انسان و محیط شکل گرفته در طول سالها و با رشدی طبیعی و آرام بوده، در اثر توسعه ناهمگون محله در چند دهه اخیر دچار نابسامانی و از هم گسیختگی گردیده است. پیدایش این مشکلات که کم کم به سوی فرسودگی، تخریب بافت روستایی، نابودی مراکز محله ای قوی و از بین رفتن هویت بومی دارآباد سوق پیدا می کند، ضرورت شناخت و بررسی این مجموعه را بیش از پیش آشکار کرده و بر لزوم ارائه راه حلی نو به منظور احیاء مفهوم مکان عمومی در این محله تاکید می کند. بی تفاوتی نسبت به این مسئله و عدم دخالت های مناسب و به جا در این رابطه، عملا روند تخریبی موجود را تسریع نموده و از بین رفتن پتانسیل های اجتماعی، طبیعی و بکراین منطقه را به دنبال خواهد داشت. مهمترین هدف این پروژه دستیابی به طرحی در راستای احیاء مفهوم مکان در مرکز محله دارآباد، متناسب با بستر و زمینه موجود و بر مبنای نظریات مربوط به کیفیت مکان های عمومی می باشد. سایر اهداف پروژه عبارتند از: طراحی محله ای با هویت، با کیفتی متعالی برای زندگی، کار و گذران اوقات فراغت و و دارای مراکز محله ای قوی و تعریف شده؛ تقویت و احیاء ساختار اصلی محله در چارچوب استخوان بندی شهر تهران؛ تقویت نقش تفریحی- گردشگری محله دارآباد در کنار نقش مسکونی و رونق اقتصادی محله بر پایه فعالیت های وابسته به گردشگری. در این تحقیق فرض بر این است که ایجاد یک مکان عمومی مطلوب برای زندگی در محلات نیازمند طراحی دقیق با توجه به ویژگی های محیط و افراد استفاده کننده از فضا است. با استفاده از پایه های فکری و روش های بکار رفته در طراحی شهری می توان این نیازها را شناسایی کرده و با در نظر گرفتن شرایط و بستر موجود به خلق یا احیاء چنین فضاهایی در محله پرداخت. با این مقدمه سوالات تحقیق به صورت زیر بیان می شوند: • آیا محله دارآباد فاقد یک مکان عمومی با طراحی مناسب و هویتمند و ارائه کننده خدمات ضروری ساکنین می باشد؟ • آیا با طراحی یک مرکز محله با هویت و تامین خدمات و نیازهای ساکنان محله دارآباد می توان رضایت بیشتر آنها را تامین کرد؟ • آیا ایجاد یک مرکز محله قوی و مشخص در سطح محله دارآباد می تواند در تقویت ساخت اصلی محله مفید واقع شود؟ • مرکز محله دارآباد باید چه ویژگی هایی داشته باشد تا هماهنگ با شرایط و بستر موجود بوده و هویتمند باشد؟ روش گردآوری داده ها در این تحقیق، مطالعه کتابخانه ای به منظور دستیابی به مفاهیم، روش ها و الگوهای نظری مربوط به مکان های عمومی و کیفیت آنها، متغیر های اصلی تحقیق و .. بوده است. ضمن اینکه مطالعات میدانی نیز به منظور آشنایی عمیق تر با مسائل و مشکلات محله و مرکز محلات آن، از طریق مشاهده، برداشت میدانی، تنظیم پرسشنامه و ... مد نظر بوده است. در بررسی اسناد و منابع مربوط به موضوع، سعی شده در حد امکان شناختی جامع، یکپارچه و هدفمند از مفاهیم،الگوها و تجربه های عملی مربوط به موضوع حاصل شود. برای تحلیل محدوده علاوه بر جداول swot از تکنیک تحلیلی مکان سنجی در مرکز محله استفاده شده است. این تکنیک به منظور مشارکت دادن مردم و شهروندان عادی در ارزیابی محیط های شهری تدوین شده است. در این راه از چک لیست ها و پرسشنامه هایی استفاده می شود که در آنها تا حد امکان از پرداختن به مباحث تجریدی و کاربرد اطلاعات و واژگان حرفه ای که معمولاً مانع مشارکت گروه های غیرمتخصص می گردد، پرهیز شده است. در این راستا پرسشنامه-ای تهیه شده و توسط استفاده کنندگان مرکز محله پر شده است. در این پرسشنامه از کاربران فضا خواسته شده تا نیازها و نظریات خود را در طراحی مرکز محله بیان نمایند. نتایج حاصل از این پرسشنامه مستقیماً در تدوین دستورالعمل های طراحی مورد استفاده قرار گرفته است. این تحقیق در نهایت به ارائه یک سری سیاست های مداخله و یک چارچوب طراحی برای محله دارآباد می پردازد که بر اساس آن سعی می شود به بهترین شیوه نیازها و مشکلات محله برطرف شده و کیفیت محیطی و کالبدی آن ارتقاء یابد. سپس طراحی سه بعدی مرکز محله با جزئیات و در مقیاس 1.500 صورت گرفته و ضوابط و معیارهای طراحی برای آن ارائه خواهد شد تا در نهایت بتوانیم به طرحی مناسب برای احیاء مفهوم مکان و مرکز محله، در دارآباد برسیم.